Teknolojinin hızla geliştiği ve dijitalleşmenin her alanda etkisini hissettirdiği bir çağda yaşıyoruz. Öyle ki, sosyal medya ve bilgisayar oyunları, çocukların günlük yaşamının ayrılmaz bir parçası haline geldi. Ancak dijital eğlencelerin çokluğu, çocukların okuma alışkanlıkları üzerinde endişelere yol açıyor.

Eğlenceli ve ilgi çekici içerikler sunan sosyal medya, dikkat süresinin kısalmasına yol açabiliyor. Uzun ve derinlemesine okuma gerektiren kitaplar ise bu kısa dikkat süreleri nedeniyle artık ilgi çekmiyor. Diğer taraftan oyunlarda harcanan zaman, kitap okumak için ayrılabilecek zamanı da çalıyor.

Tüm bu olumsuzluklara rağmen, çocukların dijital araçlarla geçirdikleri zaman dengeli bir şekilde yönetilerek, okuma alışkanlıkları desteklenebilir. Dijital ve geleneksel yöntemlerin uyumlu bir şekilde kullanılması, onların hem teknolojiyi etkin bir şekilde kullanmalarına hem de okuma alışkanlıklarını geliştirmelerine yardımcı olabilir.

Bu konuyu TRT Çocuk Psikoloğu Emine Özen ile konuştuk.

Okumayı bir ceza olarak kullanmak, çocukların kitaplara karşı olumsuz bir tutum geliştirmesine neden olabilir. Abartılı ödüller vermek ise çocukların okumayı sadece ödül almak için yapmalarına yol açar.

TRT Çocuk Psikoloğu Emine Özen

Dijital kitap mı, geleneksel okuma anlayışı mı?

Teknolojinin sunduğu imkanlar, çocukların okuma deneyimlerini zenginleştirirken, basılı kitapların sağladığı derinlikli okuma deneyimi de unutulmamalı. Emine Özen de, ebeveynlerin ve eğitimcilerin, dijital ve basılı okuma materyallerini bir arada kullanarak çocukların okuma sevgisini geliştirebileceğini anlatıyor:

"Her iki formatın da kendine özgü avantajları var. Fiziki kitaplar, çocuklara dokunsal bir deneyim sunar ve sayfaları çevirme eylemi okuma sürecini daha somut ve etkileşimli hale getirir. Bu format, aynı zamanda dijital cihazlardaki dikkat dağıtıcı unsurlardan uzak durmayı sağlar. Dijital kitaplar ise büyük bir kitap koleksiyonunu tek bir cihazda taşımaya olanak tanır, bu da seyahatlerde veya dışarıda okuma imkanı sağlar. Etkileşimli animasyonlar ve ses efektleri gibi özellikler, özellikle küçük çocuklar için okuma deneyimini zenginleştirir. Ebeveynler, çocuklarının ilgi ve ihtiyaçlarına göre her iki türü de kullanabilirler."

Peki, dijital çağın getirdiği yenilikler ile geleneksel okuma alışkanlıkları dengeli bir şekilde nasıl kullanılabilir?

Dijital ve basılı kitapları birlikte kullanmak:E-kitaplar ve sesli kitaplar, okuma sürecini eğlenceli hale getirerek çocukların ilgisini çekebilir. Ancak, basılı kitapların dokunsal deneyimi ve sayfaların çevrilme hissi de önemli. Ebeveynler ve eğitimciler, dijital ve basılı kitapları dengeli bir şekilde kullanarak çocukların okuma alışkanlıklarını pekiştirebilir.

İnteraktif okuma uygulamaları: İnteraktif okuma uygulamaları, kelime dağarcığını genişletmeye ve okuma anlama becerilerini artırmaya yardımcı olabilir. Çocukların ilgisini çeken oyunlaştırılmış ögeler ve etkileşimli aktivitelerle donatılmış uygulamalar, okuma sürecini eğlenceli hale getirir.

Dijital kütüphanelere erişim: İnternet üzerinden erişilebilen çocuk kitapları ve hikaye arşivleri, geniş bir yelpazede okuma materyali sunuyor. Bu da çocukların farklı türleri keşfetmelerine ve ilgi alanlarına göre kitap seçmelerine olanak tanıyor.

Aile içinde okuma saatleri:Dijital cihazların yoğun kullanıldığı evlerde, aile içi okuma saatleri oluşturmak, çocukların okuma alışkanlıklarını destekliyor. Ebeveynler, çocuklarıyla birlikte kitap okuyarak onlara örnek olabilir. Bu etkinlikler, okuma sevgisinin aile içinde değerli bir aktivite olarak görülmesini sağlar.

Teknoloji ile okuma etkinlikleri düzenlemek:Çocuklara yönelik okuma etkinliklerinde teknolojiyi kullanmak, okuma sevgisini artırabilir. Online kitap kulüpleri, yazar söyleşileri, sanal okuma grupları ve interaktif hikaye anlatımları gibi etkinlikler, çocukların okuma dünyasına olan ilgilerini artırır. Bu etkinlikler, çocukların okudukları kitaplar hakkında düşüncelerini paylaşmalarına ve yeni kitap önerileri almalarına olanak tanır.

Okuma için teşvik ve ödüllendirme:Okuma hedefleri belirleyerek bu hedeflere ulaştıklarında küçük ödüller vermek, çocukların motivasyonunu artırır. Dijital rozetler, okuma sertifikaları veya sevdiği bir kitabı hediye etmek gibi yöntemler, çocukların okuma alışkanlıklarını geliştirmelerine yardımcı olur.

İlgi alanlarına yönelik kitaplar seçmek:Çocuklar, ilgi duydukları konularda okuma yaparak daha fazla motive olurlar. Spor, hayvanlar, bilim kurgu veya macera gibi çeşitli temalarda kitaplar sunarak çocukların okuma alışkanlıklarını geliştirmek mümkün.

Çocukları okuma alışkanlığından uzaklaştırmayın!

Emine Özen, bazı yaklaşımların çocukları okuma alışkanlığından uzaklaştırabileceğine dikkat çekiyor. Çocuklara okuma sevgisi kazandırmak için ebeveynlerin aktif rol alması gerektiğini vurgulayan Özen, "Ebeveynler, çocuklarıyla birlikte okuma zamanları geçirmeli, onları kütüphane ve kitapçı ziyaretlerine götürmeli, onların okuma seçimlerine saygı göstermelidir. Kendi okuma alışkanlıklarını örnek olarak göstermeleri de çocuklar için teşvik edici olacaktır" diyor.

"Okumayı bir ceza olarak kullanmak, çocukların kitaplara karşı olumsuz bir tutum geliştirmesine neden olabilir. Abartılı ödüller vermek ise çocukların okumayı sadece ödül almak için yapmalarına yol açar. Bu da okumanın kendisinden zevk almalarını engeller. Çocukları sürekli okumaya zorlamak ve baskı yapmak, okuma sürecini stresli hale getirebilir. Bu durumda çocuklar, okuma eylemini stresle ilişkilendirebilir ve okuma alışkanlığının gelişmesi engellenebilir."